مولتیپل اسکلروزیس چیست؟

مولتیپل اسکلروزیس (ام. اس.) یک بیماری خود ایمنی، التهابی و مزمن است که به صورت ضایعاتی عصبی با میلین تخریب شده، در جسم سفید مغز، طناب نخاعی و اعصاب بینایی بروز می‌کند. این بیماری دارای عوارض متفاوتی مانند کاهش بینایی، فلج اسپاستیک اندام‌ها و عدم تعادل، ترمور، اختلال در کنترل اسفنگترها، ناتوانی جنسی، زمین‌گیر شدن، نارسایی گفتاری، صرع و افسردگی است. شایع‌ترین زمان پیدایش بیماری در دهه‌ی دوم و سوم زندگی بین سنین 25 تا 30 سالگی می‌باشد و در جمعیت کلی، زنان بیشترین موارد ابتلا را با نسبت 10 به 3 با مردان دارند.

این بیماری تاثیرات فراوان و عمیقی بر روند زندگی فرد بیمار می‌گذارد. در واقع، فرد در بهترین شرایط عمر خود که نیاز به فعالیت، تشکیل خانواده و زندگی دارد، به این بیماری مبتلا می‌شود و عوارض متعدد و غیر قابل پیش‌بینی آن می‌تواند زندگی بیمار را مختل کند.

بیماری ام. اس. می‌تواند باعث صدمه دیدن غلاف محافظ آکسون اعصاب شود. اگر چه ممکن است آسیب دیدن غلاف میلین تا حدودی ترمیم شود، اما هر گونه صدمه‌ای که به آکسون اعصاب وارد شود، دائمی است. اگر مغز نتواند آسیب مسیر عصبی را خنثی کند، ممکن است فعالیت تحت کنترل آن عصب برای همیشه از دست برود.

عمده‌ترین مشکلات مربوط به ام. اس. عبارتند از: خستگی، افسردگی، انقباضات عضلانی، درد، مثانه تحریک‌پذیر و اختلالات جنسی.

توام شدن خستگی و افسردگی در این بیماران سبب کاهش تحرک و بنابراین تشدید انقباضات عضلانی و درد می‌شود. برای پیشگیری از این مشکلات، استفاده از راهکارهایی همچون برقراری روابط اجتماعی، آموزش، تمرینات ورزشی، حمایت‌های رسمی و مداخلات فارماکولوژیکی ضروری است.

این که تمرینات ورزشی منظم و به طور کلی فعالیت‌های بدنی برای حفظ سلامتی و پیشگیری از بیماری بسیار مهم است، امری شناخته شده است. نقش تمرینات ورزشی در ام. اس. برای مدت زمان طولانی یک موضوع بحث‌انگیز بود. باور عمومی این بود که تمرینات ورزشی تاثیری زیان‌آور بر روی بیماری دارند. بنابراین اغلب به بیماران مبتلا به ام. اس توصیه می‌شد که از فعالیت‌های بدنی پرهیز کنند، زیرا تصور می‌شد این موضوع علائم بیماری را تشدید می‌کند. این نوع نگرش‌های منفی نسبت به تمرینات ورزشی در ام. اس. ممکن است تنها به دلیل مشخصات خود بیماری، مانند تشدید علائم با بالا رفتن دمای بدن بوده باشد. روند ناهمگون پیشرفت، خستگی مفرط و ناهمگونی علائم از مشخصات بارز بیماری ام. اس. هستند، که در دیگر بیماری‌های مزمن کمتر دیده می‌شوند. احتمالا این عوامل به درک ناکافی از موضوع تمرینات ورزشی در ام. اس. کمک کرده باشند. برخلاف اعتقادات پیشین، امروزه ورزش در ام. اس. با نگرشی مثبت ارزیابی می‌شود.

از جمله روش‌هاي تمريني كه در سال‌هاي اخير مورد توجه قرار گرفته، تمرينات پيلاتس (علم كنترولوژي) مي‌باشد. كنترولوژي عبارت است از ايجاد هماهنگي كامل بين جسم، ذهن و روح. يكي از نتايج كنترولوژي اين است كه ذهن مهار مي‌شود، به طوري كه مغز اختيار كامل جسم را در دست مي‌گيرد، يعني عضلات بدن از اراده‌ي فرد فرمان مي‌برد.

این ورزش مجموعه‌ای از تمرینات تخصصی است که بدن و مغز را به گونه‌ای درگیر می‌کند که قدرت، انعطاف‌پذیری و استقامت را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این روش تمرینی در وضعیت‌های ایستا (خوابیده، نشسته، ایستاده) و بدون طی مسافت، پرش و جهش انجام می‌شود. بنابراین مزیت آن این است که انجام این نوع فعالیت‌ها، خطر بروز آسیب‌های ناشی از صدمات مفصلی و عضلانی را که در اثر انجام حرکات پرتابی ایجاد می‌شوند را کاهش می‌دهد. ورزش پیلاتس روشی مناسب برای تمرین آگاهی ذهن – بدن و کنترل حرکات پوسچرال با درخواست‌های عصبی- عضلانی بالاست.

از اين رو، مي‌توان از اين روش براي بهبود بعضي اختلالات و بيماري‌هاي روحي و جسمي افراد و يا به عنوان روش كمكي در درمان استفاده نمود. با توجه به اينكه تاكنون در داخل كشور تحقيق منسجمي در زمينه‌ي اثر تمرينات پيلاتس بر بیماری ام. اس. و يا به عنوان روش كمكي در درمان صورت نگرفته، لذا اين پژوهش مي‌تواند اطلاعات مفيدي را در زمینه‌ي تمرينات پيلاتس و اثرات آن در اختيار محققان و متخصصان تربيت بدني و علوم ورزشي قرار دهد.

زهره شانظري

دانشجوي دكتري تربيت بدني