بازی و جغرافی

یکی از پرکاربردترین محورها در درس جغرافی، آشنایی با ویژگی­ های شهرها، کشورها و قاره ­های مختلف است؛ ویژگی­ هایی چون محل آن­ ها روی نقشه، مهم ­ترین محصولات، مرکز، دین و زبان، شهرها و کشورهای واقع در آن و... با همه­ ی اهمیتی که دارند معمولاً برای دانش ­آموزان دردسرساز هستند. زیرا حفظ کردن این همه اطلاعات مشابه، به آسانی ممکن نیست. اما اگر این ویژگی ­ها در طی بازی تکرار و تمرین شوند چه­ طور؟ بدون شک هیجان و لذت بازی، می­تواند عاملی تأثیرگذار بر حفظ کردن سریع و راحت این اطلاعات باشد. در ادامه چند بازی که برای این منظور طراحی شده ­اند به طور مختصر معرفی می­شوند:

1. بازی الفبای جغرافیایی: به هر دانش ­آموز، جدولی بدهید که در قسمت بالای آن مواردی چون کشور، استان، شهر، رود، مکان تاریخی، محصولات و... نوشته شده باشد. این موارد بستگی به این دارد که می­خواهید دانش ­آموزان چه اطلاعاتی را به خاطر بسپارند. به هر گروه یک نقشه­ ی جغرافیایی بدهید که اطلاعات مورد نیاز در آن وجود داشته باشد. در هر دور یکی از حروف الفبا و یک کشور را انتخاب کنید. بازیکنان نام کشور را در جدول می­ نویسند. سپس بقیه ­ی موارد مربوط به ان کشور را از روی نقشه پیدا می­کنند. اما همه­ ی این موارد باید با حرف اعلام­ شده شروع شده باشد. مثلاً اگر کشور ایران و حرف م انتخاب شده باشد، بازیکنان می­توانند استان مازندران، شهر مشهد، مکان تاریخی منارجنبان و... را یادداشت کنند. در پایان زمان تعیین­ شده، هر گروه به تعداد مواردی که تکمیل کرده است امتیاز می­گیرد.
2. بازی در جهت صحیح حرکت کن: یک نقشه­ جغرافیایی از ایران یا هر کشور دیگر تهیه کنید که روی آن اطلاعاتی که می­خواهید دانش ­آموزان در مورد آن کشور بدانند (شهرها، رودها، کوه­ ها و...) وجود داشته باشد. سؤالاتی بر اساس این اطلاعات طراحی کنید. مثلاً: به سمت شمال حركت كن، اسم اولين شهري كه مي بيني چيست؟ به دنبال نزديكترين رود نسبت به جايي كه هستي، بگرد، اسم آن رود چيست و در كدام جهت تو ديده مي شود؟ به سمت جنوب شرقي حركت كن، اولين منبع گازي كه مي بيني در كدام استان قرار دارد و... هر کس به نوبت یک کارت برمی­دارد و در ظرف مدتی معین (مثلاً 30 ثانیه تا 1 دقیقه) پاسخ را از روی نقشه پیدا می­کند. بدیهی است که این بازی در آموزش جهات جغرافیایی نیز تأثیر دارد.
3. بازی توپت کجا را نشانه گرفت؟ یک نقشه­ی ایران که استان­ ها را نشان می­دهد به دیوار نسب کنید. تعدادی کارت تهیه کنید و روی هر یک از آنها یکی از این موارد (یا موارد مناسب دیگر) را بنویسید: نام پايتخت یا مركز استان، نام 2 شهر یا شهرستان، زبان رایج مردم، محصولات مهم كشاورزي و دام ­پروري، نوع آب و هوا و... بازیکنان به نوبت و از نقطه ­ای مشخص، توپی را به طرف نقشه پرتاب می­کنند و یک کارت برمی­دارند. آن­ها باید به کارت در ارتباط با استانی که توپ به آن خورده جواب دهند. مثلاً اگر توپ به استان اصفهان برخورد کرد و کارت نام دو شهر انتخاب شد، دانش ­آموز می­تواند شهرهای نطنز و سمیرم را نام ببرد.

برای استفاده از بازی های بیشتر در مورد یادگیری ویژگی­ های جغرافیایی و سایر مفاهیم و موضوعات درس جغرافی (با قابلیت استفاده در سایر دروس) می توانید به کتاب زیر مراجعه کنید:

بازی­ های آموزشی برای کلاس جغرافی، دکتر نوروزی، عابدی و کوهی. اصفهان: نشر آموخته

منیره عابدی

دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت