انسان در طول دوران كودكي يكي از آسيب پذيرترين دوره هاي عمر خود را مي گذراند. همه روزه كودكان بسياري در جهان بر اثر بيماريهاي قابل پيشگيري جان خود را از دست مي دهند و تعداد بيشماري نيز با مخاطراتي روبرو مي­شوند كه مانع از حفظ سلامت و رشد آنان مي­گردد. فقر،بيسوادي،سوءتغذيه،جنگ، انواع سوءاستفاده­ها، تبعيض نژادي و نداشتن امنيت از جمله مواردي هستند كه همواره كودكان را در سراسر جهان مورد تهديد جدي قرار داده­اند.

از مواردی که باید توجه خاصی به آن داشت، کودک آزاری است. کودک آزاری یعنی هر گونه رفتار یا کوتاهی در انجام عملی که سلامت جسمی، روانی و رشد کودک را به مخاطره اندازد. کودکان به علت ویژگیهایی که از نظر سنی دارند بسیار آسیب پذیر هستند و نیاز به حمایت و مراقبت ما دارند. اما گاهی بزرگسالان به دلایل مختلف به جای حمایت و مواظبت از کودکان آنان را مورد آزار قرار می­دهند.

کودک آزاری شامل رفتارهایی است که توسط افراد دیگر خصوصاً بزرگسالان نسبت به کودکان انجام می­گیرد و به نوعی به سلامت جسمی و روانی کودکان آسیب می­رساند. رفتارهایی که بصورت تصادفی انجام می­شوند کودک آزاری به حساب نمی­آیند مانند اینکه کودکی به علت تصادف با اتومبیل دچار نقص جسمی شود. بر اساس این تعریف سه نوع مختلف کودک آزاری به شرح زیر مطرح می­گردد:

1)کودک آزاری جنسی: هر گونه عمل جنسی بین یک بزرگسال و یک کودک با نیت لذت جنسی.

2)کودک آزاری جسمی: هرگونه آسیب جسمی غیر تصادفی حتی اگر عامل این آسیب مراقبت کننده از کودک بوده و قصد آسیب رسانی به کودک را نداشته باشد.

3)غفلت: فراهم نکردن نیاز های اولیه کودک از قبیل نیازهای جسمانی، تحصیلی و عاطفی.

حال سوال این است که چرا کودکان مورد آزار قرار می­گیرند؟ در پاسخ به این سوال می­توان موارد زیر را مطرح کرد:

1) ناآگاهی والدین: گاهی والدین یا افراد دیگر که به کودکان آزار می­رسانند، نمی­دانند که رفتار آنها کودک آزاری است، مانند کسانی که کودکان را تنبیه بدنی می­کنند، مورد تحقیر و توهین قرار می­دهند، به نیازهای اساسی آنها توجهی ندارند و این رفتارها را عادی و معمولی می­دانند.

2) مشکلات اقتصادی: فقر سبب می­شود که کودکان از دسترسی به نیازهای اساسی خود مانند آموزش، بهداشت، تغذیه و ... محروم شوند و یا والدین به علت فشارهای مالی با رفتارهایی مانند پرخاشگری، خشونت، بی توجهی و ... کودکان را مورد آزار قرار دهند.

3) اعتیاد: اعتیاد به علت خصوصیاتی که در افراد ایجاد می­کند مانند پرخاشگری، بی مسئولیتی، کاهش عواطف و ... سبب می­شود که کودکان مورد آزار به ویژه از نوع سوء استفاده قرار گیرند.

4) بیماری های روانی: در صورتیکه والدین به بیماریهای روانی مبتلا باشند، با رفتارهایی مانند تندخویی، خشونت، ناسازگاری، بی توجهی و ... که ناشی از بیماری روانی آنهاست، سبب آزار کودکان می­شوند.

5) مشکلات خانوادگی: مشاجرات شدید و طولانی والدین، جمعیت زیاد خانواده، شیوه های تربیتی نامناسب، در برخی موارد وجود ناپدری و نامادری و ... سبب می­شود که کودکان مورد آزار قرار گیرند تا حدی که مشکلات خانوادگی یکی از دلایل کودک آزاری به شمار می رود.

6) مشکلات کودکان: کودکانی که مشکلات نسبتاً پایدار و شدید دارند بیشتر از سایر کودکان مورد آزار قرار می­گیرند مانند کودکانی که دچار بیماریهای جسمی مزمن و طولانی مدت یا مشکلات رفتاری از قبیل پرخاشگری، بیقراری بیش فعالی، اضطراب، شب ادراری و ... هستند به علت مشکلاتی که برای بزرگسالان ایجاد می کنند و نیز به سبب ناآگاهی والدین از این مشکلات اغلب مورد آزار جسمی و روانی قرار می­گیرند.

7) مشکلات مدرسه: مشکلاتی که در مدرسه برای دانش آموزان ایجاد می­شود مانند انتظار بیش از حد، ندیدن تفاوتها، ایجاد اضطراب، ترس و رقابتهای شدید، تبعیض، تنبیه بدنی، تحقیر و توهین و ... سبب آزارهای جسمی و روانی کودکان می­شوند.

کودکانی که مورد آزار قرار می­گیرند در همه جنبه های رشد مانند رشد جسمی، ذهنی، روانی و اجتماعی با مشکلات و نارسایی های فراوانی روبرو خواهند شد. بررسی های انجام شده نشان می­دهد بسیاری از کودکانی که در دوران کودکی قربانی آزار و بدرفتاری بوده­اند، در بزرگسالی خود به آزار کودکان پرداخته­اند و این بزرگترین زیان کودک آزاری است که سبب تداوم آن می­شود.

دکتر محمدرضا مرادی (روانشناس کودک)

مشاور مرکز مشاوره و خدمات روانشناختی مهرآفرین

لینک مطلب در فارس

لینک مطلب در صاحب نیوز

لینک مطلب در ندای اصفهان