اگر افراد دست خودشان را در آتش ببرند حتما خواهند سوخت،اگر خودشان را جلوی ماشین بیندازید حتما زیر گرفته میشوند و اگر عاشق یک الکلی یا معتاد به مواد مخدر شوند حتما آسیب میبینند.کسی که معتاد به مصرف مواد مخدر یا مصرف مشروبات الکلی است، به واقع فردی است که سعی میکند تا بر مغزش با استفاده از یک ماده ی شیمیایی تأثیر بگذارد، تا از مشکلات و دنیای واقعی دور شود.بنابراین قبل از ازدواج یک فرد معتاد لازم است تا به خودش بپردازد و در ابتدا بیماری خودش را درمان کند.بسیاری از افراد برای فرار از واقعیت اعتیاد ممکن است به ازدواج رو بیاورند یا حتی خانوادههای آنها تصور کنند که ازدواج میتواند درمانی برای اعتیاد باشد.در حالیکه درمان اعتیاد مثل درمان بیماریهای روانشناختی دیگر یک درمان کاملا متمرکز و تعریف شده است و ازدواج تنها میتواند استرس این افراد را زیاد کرده و مصرف مواد آنها را افزایش دهد.اما گاهی افراد دانسته یا ندانسته با فردی که درگیر اعتیاد است ازدواج میکنند و جدا از همه مسائلی که با آنها باید مواجه شوند، موضوع نحوه ارتباط سازنده با همسری که درگیر اعتیاد است بسیار حائز اهمیت خواهد بود.همسران افراد معتاد برای ارتباط با این افراد باید نکاتی را مدنظر داشته باشند:
اولین نکته تغییر نگرش نسبت به اعتیاد میباشد،یعنی تغییر نگرش از یک مجرم به یک بیمار.وقتی فرد همسرش را به عنوان یک فرد بیکار، انگل یا خوشگذران تصور میکند که هیچ چیز برایش اهمیت ندارد و هیچ تعهدی به خانواده ندارد، واکنش فرد این خواهد بود که او را طرد کند درحالیکه اگر او را به عنوان یک بیمار نگاه کند، وظیفه خودش میداند که تا جاییکه از دستش برمیآید به او کمک کند.
نکته بعد اینکه رفتارهای هیجانی و احساسی در مواجهه با فرد معتاد همیشه کار را خرابتر میکند مثلا زمانیکه فردی مواد مصرف کرده و در حالت عادی نیست،اگر در آن لحظه همسر فرد از مصرف مواد انتقاد کرده و داد و فریاد و دعوا راه بیندازد احتمالا نتیجه این خواهد بود که یا لوازم منزل در اثر عصبانیت فرد بیمار تبدیل به زباله میشوند یا خود همسر دچار آسیب جسمانی میشود،پس بهتر است انتقاد را به وقت مناسبتر موکول کرد.این نکته مهم است که افراد سعی کنند گاه و بیگاه این موضوع را به همسرشان منتقل کنند که در هر حالتی کنارش میمانند و از او حمایت و پشتیبانی میکنند،درک حمایت و عدم سرخوردگی باعث میشود که فرد زودتر اقدام به ترک کند و بعد از ترک کمتر لغزش داشته باشد.
قطعا افراد درگیر باید برای درمان همسرشان از کمکهای تخصصی استفاده کنند و ممکن است این مرحله انرژی زیادی از آنها بگیرد ولی این موضوع مهم است که آنها اگر خواستار یک زندگی موفق هستند زود جا نزنند و به این فکر کنند که رها کردن یک بیمار که نیاز به کمک آنها دارد خیلی مواقع کار درستی نیست.البته این در مواردی است که همسر آنها قصد ترک دارد و احتمال آسیب جدی به فرد یا فرزند یا شخص سوم به خاطر بیماری همسر وجود نداشته باشد.
بعد از اینکه فرد معتاد برای ترک اقدام کرد همسران باید مراقب رفتارهایشان بعد از ترک آنها باشند.وقتی فرد وارد مرحله ترک شده و مصرف مواد را کنار گذاشته،آنوقت این نگرانی سراغ همسرش میاید که نکند برگردد و دوباره مصرف کند و اين نگرانی باعث حرکاتی مثل تعقيب فرد ، ممانعت از خروجش از منزل، گشتن جيب ها و اتاقش و بحث های طولانی براي عدم مصرف ، شک کردن های بيجا ، درگيری برای تست و آزمايش و تهمت و افترا به بيمار میشود.مثلا معمولا فردی که مصرف مواد را کنار میگذارد دچار حالت بی حسی میشود که ممکن است همسر آن را به مصرف مجدد ماده تعبير کند و با همسرش برخورد کند که همه اين رفتارها اشتباه است.
فرد بعد از ترک اعتیاد همسر در عين حفظ هوشياری و پذيرش احتمال لغزش، بايد بيشتر خوشحالی خودش را در مورد تغيير نشان دهد تا همسرش متوجه شود اين عملش چه تأثير مثبتی روی او داشته است.فرد باید به گونه ای رفتار کند که اگر احيانا فرد بیمار در مسير ترکش لغزشی داشته باشد مستقيما با خود خانواده و پزشک مطرح کند، نه اينکه آن را مخفی کند و موجب افزایش مصرفش شود. درمان اعتیاد بسیار زمانبر است و نیاز به صبر و حوصله فراوان دارد و به خاطر لغزش های زیاد همسر بیمار باید خودش را برای برخورد با ناامیدی های وقت و بی وقت آماده کند.اما لغزش به معنی شکست نیست. پس این لغزش ها نباید موجب دلسردی همسر بیمار و سرخوردگی و رها کردن همه چیز شود.این همسران باید همیشه به خودشان یادآور شوند که تحمل آنها میتواند زندگی یک انسان را نجات دهد.
سمیه موسوی
دانشجوی دکتری مشاوره خانواده
